Erfenis

Erfenis zonder testament

Is er geen testament, dan handelt u de erfenis af volgens de wettelijke verdeling van erfrecht. De erfgenamen zijn dan, met uitzondering van een wettelijke partner, altijd familieleden. Een wettelijke partner en kinderen zijn volgens deze wettelijke verdeling altijd de eerste erfgenamen. Wel krijgen kinderen hun erfdeel pas nadat de langstlevende ouder overlijdt, tenzij de ouder ervoor kiest hun erfdeel eerder uit te keren in de vorm van een schenking. Lees meer over erfrecht en wie in dat geval de erfgenamen zijn.

De erfgenamen van een erfenis

Wie de erfgenamen zijn staat in het testament van de erflater. Is er geen testament, dan kijkt u naar de wettelijke verdeling van het erfrecht. Bent u niet de eerste erfgenaam, maar weigeren andere erfgenamen de erfenis of leven deze niet meer? Dan kan het zijn dat u de erfgenaam wordt.
Denkt u dat u erfgenaam bent, maar bent u niet benaderd over de erfenis? Raadpleeg dan een notaris over wat u het best kunt doen. Als u de inhoud van een testasment wilt zien, heeft u wel een overlijdensakte van de erflater nodig. 

Erfenis partner

Als u wettelijk partners bent, dus door trouwen of geregistreerd partnerschap, dan erft de partner automatisch alle bezittingen en schulden van de langstlevende partner als er geen testament is. Kinderen hebben recht op hun erfdeel, maar deze krijgen zij pas wanneer de langstlevende ouder overlijdt. Sinds 2003 is dit zo geregeld door de wet, om de achtergebleven echtgenoot te beschermen.
In het testament kan een erflater wel specifieke wensen rondom de erfenis vastleggen. Ook in huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden kunnen partners afwijken van de standaard voorwaarden. Laat u hierover adviseren door een notaris.
Bent u niet wettelijk geregistreerd als partners, ook al bent u al jaren samen en heeft u bijvoorbeeld een samenlevingscontract, dan erft u niets volgens de wettelijke verdeling. Partners moeten hun partner in zo'n geval echt opnemen in hun testament om hen erfgenaam te maken.

Partner van een ander uitsluiten van uw erfenis
Heeft uw erfgenaam een wettelijke partner en wilt u niet dat deze recht heeft op de erfenis die uw erfgenaam van u krijgt? Als ze hun relatie in beperkte gemeenschap van goederen zijn aangegaan, dan zijn erfenissen en schenkingen alleen voor de partner die deze ontvangt. Lieten zij hun relatie wettelijk vastleggen voor 2018 en zijn ze niet afgeweken van de voorwaarden, dan is er sprake van algehele gemeenschap van goederen. In dat geval komt de erfenis ook standaard toe aan de partner van uw erfgenaam. Dat is ook zo als zij in hun huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden hebben staan dat zij alles delen. U kunt voorkomen dat de partner van uw erfgenaam meedeelt in uw erfenis. Dat legt u dan vast in een uitsluitingsclausule in uw testament.

Erfenis kind

Als kind bent u samen met uw andere ouder/wettelijke partner van uw ouder de eerste erfgenaam op basis van de wettelijke verdeling van erfrecht. De langstlevende ouder krijgt deze erfenis als eerst. U heeft recht op uw erfdeel, maar krijgt dat pas als de andere ouder overlijdt. In een testament kan een erflater afwijken van deze verdeling. Heeft uw ouder u onterft? Zelfs dan heeft u recht op een deel van de erfenis: de legitieme portie. Daar moet u dan wel zelf aanspraak op doen. Ook kan de overblijvende ouder ervoor kiezen u uw erfdeel al uit te keren op basis van een schenking.

Erfenis aanvaarden of verwerpen?

Als erfgenaam maakt u een keuze tussen het aanvaarden (accepteren) en verwerpen (weigeren) van een erfenis. Zijn er meerdere erfgenamen, dan mogen zij ieder voor zich bepalen of zij de erfenis aanvaarden of weigeren. Doe voordat u een keuze maakt eerst onderzoek naar de erfenis, zodat u weet of deze positief of negatief is. Een positieve erfenis heeft meer waarde dan schulden, een negatieve heeft hogere schulden dan waarde. U kunt op verschillende manieren onderzoek doen naar schulden van een erflater:

• Zoek in huis naar administratie, kijk in de brievenbus en het oud papier: zijn er aanmaningen of andere onbetaalde rekeningen?
• Raadpleeg zijn of haar meest recente aangifte inkomstenbelasting, daarop staan soms schulden vermeld.
• Neem contact op met de verhuurder, verzekeraars en richt u op andere vaste lasten, zoals internet, tv, telefoon en het energiecontract.
• Ga naar de gemeente waarin de erflater woonde toen hij overleed en controleer wat die u kan vertellen: stond de overledene bijvoorbeeld onder bewind of budgetbeheer?

Het aanvaarden van een erfenis

Het lijkt logisch om een positieve nalatenschap te aanvaarden. Het aanvaarden kan op twee manieren: zuiver of beneficiair. Het zuiver aanvaarden van een erfenis houdt in dat u de erfenis volledig accepteert, u bent daarmee volledig verantwoordelijk voor de schulden van de erflater. Als de schulden hoger blijken te zijn dan de waarde van de erfenis, moet u deze aflossen met uw eigen vermogen. Met beneficiair aanvaarden vermijdt u dat risico; u lost dan eerst de schulden van een erflater af met de erfenis zelf. Houdt u bezittingen en/of geld over, dan erft u die. Blijft er een schuld over, dan bent u daar niet verantwoordelijk voor. Lees hier meer over beneficiair aanvaarden en het zuiver aanvaarden van de erfenis.

Het weigeren van een erfenis

Blijkt uit uw onderzoek naar de schulden van een erflater dat u een negatieve nalatenschap erft, dan kan het verstandig zijn deze te weigeren. Dat kunt u ook doen als u het aanvaarden van de erfenis om andere redenen niet wilt, bijvoorbeeld omdat u dan veel moet regelen, u het emotioneel lastig vindt of u liever heeft dat de erfenis naar uw kinderen gaat. Als u de erfenis weigert dan bent u geen erfgenaam meer van deze erfenis. Daarmee mag u niets uit deze erfenis erven. Helpt u mee met het leeghalen van het huis of neemt u bepaalde spullen mee? Dan ziet de wet dat als het zuiver aanvaarden van de erfenis. Pas daarmee op. Laat u informeren en adviseren over de mogelijkheden door een notaris. Lees hier meer over het verwerpen van de erfenis.

Termijn aanvaarden of verwerpen erfenis

Er geldt geen wettelijke termijn waarin u de erfenis als meerderjarige moet verwerpen. Wel geldt er voor sommige situaties rondom de erfenis een termijn van drie maanden. Wat zijn situaties waarin u binnen drie maanden een keuze moet maken over het verwerpen of aanvaarden van de erfenis?

• Minderjarigen en mensen onder curatele (en daarmee de andere erfgenamen van die erfenis) hebben drie maanden om de erfenis te verwerpen of beneficiair te aanvaarden. Maken zij binnen die tijd geen keuze, dan wordt de erfenis automatisch beneficiair aanvaard.
• Zodra een van de erfgenamen kiest voor beneficiair of zuiver aanvaarden, dan gaat voor een meerderjarige erfgenaam ook een periode van drie maanden in om een keuze te maken over de erfenis. Deze kan de erfenis alleen aanvaarden op de voorkeur van die andere erfgenaam of de erfenis verwerpen.
• Schuldeisers mogen na drie maanden een verzoek indienen bij de erfgenamen voor het aflossen van schulden van de erflater.
• Belanghebbenden, zoals schuldeisers en erfgenamen in een volgende graad, mogen na die eerste drie maanden een aanvraag doen bij de kantonrechter om u een termijn te geven waarin u een keuze moet maken over de erfenis. Maakt u geen keuze voor de termijn verstrijkt, dan wordt de erfenis daarna automatisch zuiver aanvaard (tenzij er ook minderjarige erfgenamen zijn, dan gebeurt dat beneficiair) en kunt u deze niet meer verwerpen.

Afwikkelen en verdelen van de erfenis

Hoe het afwikkelen en het verdelen van de erfenis gebeurt, hangt af van of er een testament is en wat daarin staat. Als de erflater een executeur heeft aangesteld in het testament mag deze de taak accepteren of weigeren. Neemt hij of zij de taak voor het afwikkelen van de erfenis niet op zich, dan regelen de erfgenamen het afwikkelen samen of wijzen ze een erfgenaam of een paar erfgenamen aan om dit te doen. 
Is er sprake van een wettelijke verdeling (en is er dus geen testament), dan gebeurt de verdeling op basis van de wet. In dat geval erven de wettelijke langstlevende partner en de kinderen. De kinderen krijgen hun erfdeel pas wanneer de langstlevende ouder overlijdt, tenzij ze dit samen eerder op een andere manier regelen, bijvoorbeeld aan de hand van een schenking.
Zijn er geen erfgenamen, dan neemt de overheid de afwikkeling op zich.

Hebben alle erfgenamen de erfenis aanvaard en/of geweigerd, dan kan het verdere afhandelen en verdelen van de erfenis beginnen. Hoe lang duurt het afhandelen van de erfenis? In sommige gevallen kan het afwikkelen van de erfenis lang duren. U bent al snel langer dan een jaar bezig met dit proces. Als de nalatenschap ingewikkeld is of als de erfgenamen het niet eens kunnen worden, kan de afwikkeling zelfs meerdere jaren in beslag nemen. 

Verklaring van erfrecht en erfenis

Vaak hebben erfgenamen en executeurs die de erfenis afwikkelen een verklaring van erfrecht nodig als ze aan de slag gaan met bijvoorbeeld de bankzaken, andere geldzaken en het op naam zetten van onroerend goed van de overledene. De verklaring van erfrecht is een notariële akte die alleen een notaris voor u kan opstellen. Wij geven u een overzicht van de notaristarieven voor een verklaring van erfrecht van de notarissen die hun tarieven met ons delen.

Erfenis huis

Als u een koophuis erft, dan zijn er verschillende situaties mogelijk:

• de erflater laat een wettelijke partner achter en deze mag in de woning blijft wonen op basis van vruchtgebruik;
• de langstlevende partner is overleden en heeft een wens over de woning in het testament opgenomen, zoals bijvoorbeeld dat een van de kinderen in het huis mag blijven wonen op basis van vruchtgebruik;
• de erfgenamen verkopen het huis en krijgen ieder hun erfdeel van de opbrengst;
• de erfgenamen kiezen er samen voor dat één van de erfgenamen het huis erft, deze zet het op naam met een akte van verdeling en moet de andere erfgenamen hun erfdeel geven.

Hou er rekening mee dat u de vaste lasten moet blijven doorbetalen als u de erfenis accepteert. U moet het overlijden doorgeven aan de hypotheekverstrekker van de erflater. Het is verstandig om u goed te laten informeren over een erfenis en het erven van een huis. Ga voor advies naar een notaris. Lees meer over wat u moet weten bij het erven van een huis.

Digitale erfenis

Naast alle tastbare bezittingen en het geld is er ook nog een digitale erfenis. De digitale erfenis is dat wat een overledene aan online zaken en (bestanden op) apparaten achterlaat. Denk daarbij aan socialmedia-accounts, ander soort accounts (zoals voor bijvoorbeeld Spotify, Dropbox en Google Drive), e-mailadressen en een persoonlijke desktop, laptop of mobiele telefoon. Het kan zijn dat een erflater hierover iets opneemt in zijn of haar testament of op een andere manier heeft laten weten wat hiermee moet gebeuren, bijvoorbeeld in een codicil. Is het onbekend wat er met de digitale nalatenschap moet gebeuren, dan moeten erfgenamen dat zelf bepalen. Doet u hier niets mee, dan blijven bepaalde accounts actief of blijven er tegoeden bestaan of abonnementen lopen.

Erfenis en belasting

Als u erft en de waarde is in totaal hoger dan het bedrag dat u belastingvrij mag erven, dan betaalt u erfbelasting over een deel van de erfenis. Hoeveel u belastingvrij erft, hangt af van uw relatie met de erflater. Wettelijke partners krijgen de hoogste vrijstelling. In 2025 betalen zij belasting boven een bedrag van € 804.698. Kinderen en kleinkinderen mogen € 25.490 belastingvrij erven.
Hoeveel belasting u over de erfenis betaalt, berekent u op basis van de vrijstelling en het tarief (percentage) dat u betaalt over het bedrag boven de vrijstelling. We vertellen u hier meer over erfbelasting, de vrijstelling en de tarieven in 2025.

U moet uw erfdeel van de erfenis opgeven bij uw inkomstenbelasting van het jaar waarin u de bezittingen (en eventueel de schulden) erft. Een uitzondering is onroerend goed, deze geeft u direct op in het jaar dat u het erft.

Tip: als u jaarlijks een belastingvrije schenking doet en/of u een schenking op papier vastlegt met een schenkingsakte, verlaagt u uw uiteindelijke nalatenschap en verkleint u de kans dat uw erfgenamen erfbelasting moeten betalen.

Notaris nodig bij erfenis

Voor sommige onderdelen heeft u een notaris nodig bij het afwikkelen van de erfenis. Als er sprake is van een testament, dan heeft u een notaris om de inhoud hiervan te zien. Bent u bezig met het afwikkelen van de erfenis en gaat u aan de slag met geldzaken, dan heeft u doorgaans een verklaring van erfrecht nodig. Erft u onroerend goed en wilt u dat op uw naam zetten? Dan heeft u een notariële akte van verdeling nodig.

Wat kost een notaris bij de erfenis?

De kosten voor de aktes en advies verschillen per notaris en hangen heel erg af van hoeveel werk een notaris eraan heeft. Bij ons vergelijkt u de actuele tarieven voor een verklaring van erfrecht en de huidige tarieven voor een akte van verdeling. Ook kunt u bij ons terecht voor een overzicht van tarieven voor het opstellen van een testament. Vraag op maat gemaakte offertes aan bij uw notarissen naar keuze, zodat u weet wat u precies betaalt.